GİYİLEBİLİR SANAT YAKLAŞIMINDA ATIK MALZEME VE ÖZGÜN TASARIM ÖNERİLERİ
‘Su’ Deneysel Tasarım Önerisi: Plastik atık sorunu, içinde olduğumuz yüzyılın en büyük çevre problemlerinden biri haline gelmiştir. Yılda yaklaşık 12 milyon ton plastik atık deniz sularına karışarak kirliliğe sebep olmaktadır (Aktaran: Bulat, 2020, s. 13). Bu durumdan dolayı tasarımda verilmek istenen ana düşünce deniz canlılarını ve ekosistemini korumaya yöneliktir. Çalışmada görülen tel içindeki balık formları canlıların kirliliğe hapsedilmiş mağduriyetlerini ifade etmektedir. Balık formlarının plastik malzemeden oluşturulması, deniz canlıların mikroplastikleri bünyesine alıp sofralara kadar gelmesini yansıtmaktadır. Bu şekilde insanların ‘plastik balık’ tüketimine sebebiyet veren her türlü faaliyeti eleştirmek amaçlı kasıtlı bir biçimlendirme yapılmıştır. Çalışmanın deniz canlıları için ölümcül ve ekosistemi olumsuz yönde etkileyen atıklar için insanlara farkındalık yarattığı düşünülmektedir. Tasarlanan giyilebilir sanat ürünü önerisinde temel malzeme olarak atık çit teli ve atık plastikler kullanılmıştır. Asimetrik bir düzen üzerine kurulu kompozisyonda çit teli vücuda serbest bir düzende sarılarak bel kısmına sabitlenmiştir. Örgü telin doku yapısı gereği yıpranmış düzgün olmayan altıgen şekiller, çalışma üzerinde boşluklarla tekrar eden bir ritim meydana getirmektedir. Çit teline farklı açılardan bakıldığında ya da üst üste geldiği yerlerde izleyicide kaos hissi uyandırarak ve kontrast yaratması düşünülmüştür. Manken üzerinde kullanılan tel malzemenin getirdiği zorunlu keskin ve sert yapı biçimde netlik oluşturmaktadır. Tel içerisinde yer alan yıpranmış plastik ve diğer malzemelerle desteklenen ve sıkışmış bir görünüm sergileyen balık formları ile deniz kirliliğine atıfta bulunulmuştur. Çalışma, uygulama esnasında malzeme ve kompozisyon açısından değişikliğe gidilebilme ihtimali olduğu için tasarım genelinde biçim serbestliği göstermektedir.
Kullanılan Malzemeler: Atık çit teli, atık plastik ve diğer birleştirici yardımcı malzemeler.
‘Toprak’ Deneysel Tasarım Önerisi: Doğal ortamda zamana göre en zor çözünen malzemelerden olan atık plastik poşet ve türevleri, insan sağlığına büyük zararlar oluşturmaktadır. Bu durum sanatsal açıdan incelendiğinde doğaya zarar veren maddelerin insan bedenine uygun bir hale getirilerek giysiye dönüştürülmesi, sosyolojik olarak toplum sağlığına tehdidinin ortadan kaldırılmasına bir katma değer olarak dikkat çekme amaçlı planlanmıştır. Ana malzeme olarak plastik poşet kullanılmıştır. Farklı renklerde bir araya getirilmiş naylon poşetlerle hasır doku tekniği kullanılarak salaş/oversize bir üst giyim parçası kalıbında elde düz dokuma tekniğinde doku oluşturulmuştur. Malzemenin esnek form ve dokusu göz önüne alındığında simetrik bir dengeye bağlı biçimlendirme hakimdir. Vücut orantılarına göre kalın bir doku ve salaş bir biçim ile sergilenen abartılı görünüm malzeme ve model tasarımının uyum ve bütünlüğünü vurgulamaktadır.
Kullanılan Malzemeler: Atık plastik poşet (naylon), birleştirme için gerekli yardımcı malzemeler (tutkal, iplik vb.).
‘Yetmeyen Nefes’ Deneysel Tasarım Önerisi: Son yıllarda gerek ekosistemde meydana gelen olumsuz değişimler gerekse virüslere bağlı hastalıkların çoğalması nedeni ile özellikle üst solunum yolları hastalıklarında artış olduğu bilinmektedir. Çalışmada, atık kağıtların farklı malzemelerle sertleştirilmesi yolu ile yüz suretlerinden oluşan masklar oluşturulmuştur. Hastalıklı, acılı ve üzgün yüz ifadeleriyle, yaşamlarını hava kirliliği içerisinde geçirmiş insanların duyguları yansıtılmıştır. Ayrıca detaylı bir şekilde incelendiğinde içlerinden birisinin hortum yardımıyla nefes almaya çalışan hali görülmektedir. Plastik bir malzeme olan bu hortumun diğer ucu, kolye formuna dönüştürülerek manifesto, malzeme ve tasarım arasında bağlantı oluşturulmuştur.
Asimetrik bir dengenin hakim olduğu bu tasarım önerisinde ilk bakışta birbirini serbest biçimde tekrar ederek dokuyu oluşturan deforme edilmiş masklar dikkat çekmektedir. Alt beden bir kıyafet parçası olan etek formunda tasarlanmıştır. Biçimlendirmede; maskların birbirine olan oranı göz önüne alındığında ölçü-oran, renk, doku ve form bakımından ritim oluşturduğu ve hiyerarşik bir düzende yerleştirildiği görülmektedir.
Kullanılan Malzemeler: Atık kağıt, atık hortum ve birleştirme için gerekli diğer yardımcı malzemeler.
‘Karanlığa Dakikalar Kala’ Deneysel Tasarım Önerisi: Çalışma, dünyanın içinde bulunduğu hava kirliğinin sonucunda yaşanacak olumsuzlukların kaygısı üzerine düşünülmüştür. Ceket üzerine yerleştirilen ampuller hava kirliliği neticesinde dünyanın karanlık içerisinde kalması ihtimaline karşı bir önlem niteliği taşımaktadır. Yer yer atık ampuller kullanılarak kapitalizm sisteminin tüketime sunduğu kısa ömürlü ürünler de eleştirilmiştir. Eldeki eski gaz lambası ise dünyanın ilkelliğe geri dönüşü olarak nitelendirilebilir. Yine detayda enerjisiz kalmış dünyada köstekli saat kullanımı ile, gelecekte olacak felaketlere az bir vakit kaldığının farkındalığı yaratılmaya çalışılmıştır. Asimetrik bir düzene sahip çalışmada serbest olarak asılmış ampuller tasarımda tekrar ve ritm oluşturarak vurguya dikkat çekmektedir. Tellerin, gaz lambası, kolu ve bedeni bütünüyle düzensiz ve karmaşık bir şekilde sarması birliği sağlamaktadır. Atık tellerin sert ve keskin köşeli geçişleri, hassas cam malzemelerden oluşan oval formdaki ampullerle birlikte kullanımı tasarımda zıtlık meydana getirmiştir. Keskin formdaki tellerin ana malzeme olan kumaş üzerine yerleştirilmesi yapı bakımından yumuşaklık ve sertlik zıtlığını da açıkça hissettirmektedir.
Kullanılan Malzemeler: Kumaş, atık ip, atık tel, atık ampul ve birleştirme için gerekli diğer yardımcı malzemeler.
‘Kayıp’ Deneysel Tasarım Önerisi: Çalışma geri dönüşümü destekleyici niteliktedir. Elbise formunda düzenlenmiş ağaç kabuğu şeklinde vücudu saran kağıtlar, izleyicide kağıdın ağaçtan üretildiğini, israfın önlenmesi gerektiğini düşündürmekte ve geri dönüşümün önemi hakkında farkındalık kazandırmaktadır. Aynı zamanda tasarımda yer yer atık ambalaj kullanımı ile de; plastik türevi olan malzemelerin doğa ile iç içe olması eleştirilmektedir. Asimetrik bir düzene sahip olan çalışmada yoğun bir şekilde kullanılan kağıtların arasındaki renkli ambalaj malzemeler tasarımda odak noktasını oluşturmaktadır. Kullanılan atıklar yapı bakımından temelde doğal ve yapay olması ile ve malzemelerin tasarımda yerleşim yönleri ile tasarımda zıtlık oluşturmaktadır. Temel olarak atık kağıtlar ve yardımcı olarak kullanılan diğer sentetik malzemeler merkezsel koram biçiminde yerleştirilmiştir. Tasarımda yakadan etek uçlarında kadar aynı malzemenin takip etmesi de birlik ve bütünlüğü oluşturmaktadır.
Kullanılan Malzemeler: Atık kağıt, atık ambalaj ve birleştirme için gerekli diğer yardımcı malzemeler.
Kullanılan Malzemeler: Atık kağıt, atık ambalaj ve birleştirme için gerekli diğer yardımcı malzemeler.
‘Dönüşümsel Kültür’ Deneysel Tasarım Önerisi: Bu çalışmada özellikle üzerinde kültür izleri taşıyan atık malzemeler ele alınmıştır. Kültür izleri taşıyan atık malzemelerin atılmaması gerektiği, atıldığı takdirde kültürün de bir atık malzeme haline dönüştüğü eleştirilmektedir. Bu özellikteki malzemelerin geri dönüşümünün kültür açısından gerekli olduğunun önemi açıkça vurgulanmıştır. Simetrik bir düzen üzerine kurulu ceket formundaki tasarımda, ana malzeme olarak kültürel semboller taşıyan atık halı parçaları kullanılmıştır. Geleneksel motiflerin bulunduğu malzemenin, modern ve abartılı bir ceket formuna dönüştürülmesi çalışmada gelenek ve gelecek kavramları arasındaki zıtlığa atıfta bulunmaktadır. Aynı zamanda bu zıtlık çalışmanın odak noktasını da oluşturmaktadır. Tasarım sürecinde gerekli parçaların kesime uygun şekilde yerleştirilmesiyle, motiflerin düzenli ve simetrik bir görünümden, düzensiz ve asimetrik bir görünüm alması sağlanmıştır. Çalışmada benzer motif formlarının bir arada kullanımı uyum, birlik ve bütünlüğü ortaya çıkarmıştır.
Kullanılan Malzemeler: Üzerinde geleneksel motifler taşıyan atık halı ve diğer birleştirici malzemeler.
